Bij duurzaam bouwen hoort ook slim laden
Triodos Bank heeft met bidirectioneel laden bij hun nieuwe hoofdkantoor in Driebergen een wereldprimeur. Onder een enorme parkeerluifel met pv-panelen, zorgen 126 laadpalen ervoor dat accu’s van elektrische auto’s stroom opslaan of afgeven aan het duurzame, remontabele hoofdkantoor. ‘Duurzaam bouwen is ook slim laden voor duurzame mobiliteit’, zegt Ellen Wiewel, programmamanager van het project.
Per eind november is het hoofdkantoor van Triodos Bank gevestigd in een remontabel houten gebouw met zeer lage ecologische impact. Om biodiversiteit te bevorderen, plaatste de bank groendaken op het bovenste deel van het hoofdgebouw. Zonnepanelen waren geen optie, omdat het kantoor op landgoed De Reehorst - nabij station Driebergen-Zeist - in de schaduw valt van eeuwenoude bomen. Dat wordt goedgemaakt door een overdekt parkeerterrein met ruim 3.250 m2 pv-panelen, die stroom aan het hoofdgebouw leveren.
Proeftuin
‘Nadat we in het Programma van Eisen hadden vastgesteld dat de helft van het aantal parkeerplaatsen elektrisch moest zijn’, zegt Wiewel, ‘werden we in 2016 benaderd voor de landelijke proeftuin ‘smart solar charging’ voor de regio Utrecht. Oorspronkelijk dachten we aan reguliere laadpalen, maar dankzij nieuwe kennis en inzichten schakelden we op bidirectioneel over. Die innovatieve laadpalen bleken zowel qua budget als techniek goed in te passen.’ Volgens haar staan we aan de vooravond van een systeemtransformatie die zijn weerslag op mobiliteit en duurzaam bouwen zal hebben. Wiewel: ‘Het een is niet van het ander te scheiden. Duurzaam bouwen is ook slim laden voor duurzame mobiliteit. We willen dat alle elektrische auto’s op onze laadpalen kunnen aansluiten. Dat betekent dat we het systeem ‘open source’ hebben gemaakt. Zo kunnen we subsystemen aan elkaar koppelen tot een netwerk.’
Aan de rand
Een van de partners voor realisering van het nieuwe energiesysteem op De Reehorst is Edge Technologies, in 2017 voortgekomen uit ontwikkelaar OVG Real Estate. Terwijl OVG haar portfolio in de bestaande bouw blijft behouden, richt Edge Technologies zich uitsluitend op de ontwikkeling en langetermijn-exploitatie van nieuwe gebouwen, door middel van een geheel geïntegreerd netwerk van IoT-apparaten, data-analyses en zelflerende systemen. Voor het ontwerp en de uitvoering heeft Edge, samen met Triodos en ontwerpende partijen, de natuur en cultuurhistorie van het landschap als leidraad genomen.
Inspiratie heeft men uit natuurlijke processen en natuurlijke ontwerpen gehaald. Zo komt het hoofdgebouw nergens boven de boomlijn uit en is het lichtplan afgestemd op zo min mogelijk verstoring van fauna en dieren, inclusief overvliegende vleermuizen. ‘Met dit project hebben we, ook internationaal, een standaard gezet voor steeds verdergaande duurzaamheid’, zegt Constantijn Berning, uitvoerend directeur van Edge. ‘Het project is vooral bijzonder omdat het niet alleen de grenzen verlegt op het gebied van duurzaamheid en circulariteit, maar ook onderdeel is van een geïntegreerde gebiedsontwikkeling, met uitstraling op het hele stationsgebied van Driebergen-Zeist.’
Auto’s voor gebouwen
Wie duurzaam ondernemen in Utrecht zegt, komt al snel op de naam van Robin Berg terecht. Vanuit de wijk Lombok begon hij begin deze eeuw met Lomboxnet, een digitale dienst die de energie-opbrengst van pv-panelen aan het glasvezelnet koppelt en sindsdien sterk is gegroeid. Tegenwoordig is hij ook de technische penvoerder van het project ‘smart solar charging’ dat hij onder meer met We drive solar – een start-up die zich met name richt op elektrische (deel)auto’s – gestalte wil geven. De stad en regio Utrecht hebben zeven miljoen euro gekregen voor het EU-project Iris (integrated and replicable solutions for co-creation in sustainable cities), waar het project ‘smart solar charging’ deel van uitmaakt. Berg kent Edge Technologies goed. De afgelopen jaren heeft hij met de vastgoedontwikkelaar verschillende duurzame projecten uitgevoerd. Doel van hun inspanningen is niet alleen om energie en vervoer duurzaam te maken, maar ook betaalbaar te houden. Bidirectionele laadpalen die de autoaccu zowel vanuit pv-panelen kunnen opladen als elektriciteit aan de gebouwde omgeving leveren, zijn daar een cruciaal onderdeel van. ‘Wij willen vooroplopen met de implementatie en de uitrol van elektrisch vervoer in de stad’, stelt Berg. ‘Slimme vormen van mobiliteit gaan hand in hand met duurzame energie. Steeds meer mensen willen autoloos, willen minder aan vervoer uitgeven. De Randstad begint langzamerhand dicht te slibben, terwijl het aantal elektrische auto’s de komende tijd exponentieel zal gaan groeien. Als een deel van die auto’s stilstaat, waarom zou je dan niet het batterijpakket gebruiken voor teruglevering? Met zulke flexibele en modulaire opslagcapaciteit kunnen energie- en netwerkbedrijven veel beter sturen op beschikbaarheid en pieken afvlakken. Hierdoor worden kostbare investeringen in netverzwaring – die wij als burgers uiteindelijk moeten betalen – minder snel nodig.’
Open source voor deelauto's
De bidirectionele laadpalen bij De Reehorst zijn met Renault en E-laad in een open source- omgeving ontwikkeld. Voor het deelauto-project We drive solar worden Renault 150 ZOE’s ingezet; volledige elektrische auto's met een actieradius van 300 km. Maar de techniek voor de laadpalen strekt zich verder uit: niet alleen de ZOE kan op het laadplein inpluggen, maar elke elektrische auto. ‘Wij willen dat iedereen aan de slag kan’, licht Berg toe. ‘Met 60 laadpalen voor 126 punten heeft De Reehorst het grootste laad- en ontlaadplein ter wereld. Dat opent tevens meer mogelijkheden voor elektrische deelauto’s. Voor het energiesysteem maakt het niet uit van wie de auto is, alleen de opslagcapaciteit telt. Dat valt te vermarkten. De inwoners van Driebergen-Rijsenburg willen al met een eerste deelauto beginnen. Voor minder dan 50 euro per maand kunnen ze twee dagen per maand over zo’n auto beschikken. Dat is goedkoper dan een reguliere huurauto. Waar we naar toe moeten, is een mobiliteitsknooppunt waarin de fiets en trein leidend zijn, en voor afgelegen gebieden de deelauto kan worden genomen.’
Installatie
Ontwikkeling en installatie van de fysieke laadpalen was in handen van Siers Installatietechniek uit Oldenzaal, samen met Last mile solutions, dat zorgde voor de cloud-oplossingen voor de laadpalen. Berg leerde Siers kennen bij de installatie van de eerste Tesla Powerpack in Nederland op de Jaarbeurs in Utrecht. Smart solar charging is toen een strategische samenwerking aangegaan met Siers Installatietechniek en Last mile solutions’, vervolgt hij. ‘Last mile is het brein, Siers degene die de bidirectionele laadpalen het beste kan assembleren en installeren. Het werd evengoed nog behoorlijk passen en meten om alle nieuwe techniek en een netaansluiting in de laadpaal in te passen. Je moet er de juiste mensen voor hebben. Hun techneuten hebben er slapeloze nachten van gekregen. Het zijn immers publieke laadpalen die volledig aan alle eisen voor netaansluiting en aan alle veiligheidsnormen moeten voldoen.’ De belangstelling voor laadpleinen – waarvan Triodos Bank dus de eerste heeft – is groot bij het Rijk en lagere overheden. Zo heeft de gemeente Utrecht aangegeven voor eind volgend jaar 150 van dezelfde laadpalen in de publieke ruimte te willen realiseren. Ook de rijksoverheid ziet veel in de bidirectionele laadtechnologie.
Begin september maakte het ministerie van Economische Zaken bekend dat het vijf miljoen euro uittrekt voor de landelijke uitrol van laadpleinen zoals bij Triodos Bank. Hoewel Siers Installatietechniek als ontwikkelaar de voorhoede vormt, betekent dat niet dat andere installateurs geen kans krijgen. Berg: ‘Nu er steeds meer laadpalen in de publieke ruimte worden neergezet, ligt er een markt voor installatie en onderhoud open.’ Wel is het volgens hem zaak om voorzichtig met deze nieuwe technologie om te gaan: het moet door goed opgeleide mensen gebeuren, bij voorkeur gecertificeerd.
Opschaling
De laatste tien jaar heeft Berg verschillende successen geboekt. Nu is het tijd voor opschaling. Vanuit zijn mobiliteitsconcept rijden er nu zeventig elektrische deelauto’s in Amsterdam en Utrecht, onder andere in Leidsche Rijn, Utrecht Science Park en het gebied van Utrecht CS. ‘Een nieuw mobiliteitssysteem is in deze gebieden hard nodig’, zegt hij. ‘Bedrijven zijn lastig bereikbaar nu de uitbreiding van de A27 rond Utrecht niet doorgaat. Dan is het slimmer om voor een combinatie van fiets, trein en deelauto te kiezen. Ook Triodos Bank heeft haar medewerking toegezegd. Afhankelijk van de vraag zullen we ons aanbod naar andere provincies uitbreiden. Een handvol deelnemers is al voldoende om een regio te bedienen. Steeds meer mensen die pv-panelen op hun daken hebben, zijn er nu aan toe om ook hun mobiliteit te verduurzamen. Smart solar charging is dan een mooie oplossing.’
Artikel E&W Installatietechniek (vakblad van Techniek Nederland), november/december 2019
Tekst: Tseard Zoethout
Fotografie: Industrie